İdil Sanat ve Dil Dergisi
www.idildergisi.com
Cilt 9, Sayı 76  Aralık 2020  (ISSN: 2146-9903, E-ISSN: 2147-3056)
Seçil SEVER DEMİR, Filiz ADIGÜZEL TOPRAK

NO Makale Adı
1606944407 NÎSÂBÛRÎ’NİN (SA’LEBİ) KISAS-I ENBİYÂ’SINDA Mİ’RAC KONULU MİNYATÜRLER

Bu çalışmada, Nîsâbûrî’nin Kısas-ı Enbiyâ adlı edebî eserinin 16. yüzyılda istinsah edilmiş iki nüshasında bulunan ‘Hz. Muhammed’in Mi’racı’ konulu beş farklı minyatür, kompozisyon kurgusu ve figürler bakımından incelenmiştir. Bu minyatürlerden ikisi, Staatsbibliothek zu Berlin’in (Berlin Devlet Kütüphanesi) ‘Diez A fol.3’ koleksiyonunda kayıtlı, 16. yüzyılın ikinci yarısında Şiraz’da üretilmiş Kısas-ı Enbiyâ’da yer almaktadır. Diğer üç minyatür ise, Dallas Museum of Art’ın (Dallas Sanat Müzesi) ‘Keir3’ koleksiyonunda kayıtlı, 1570-1580 yıllarında Kazvin’de üretilmiş Kısas-ı Enbiyâ’da yer almaktadır. İslamî gelenekte ‘Mi’rac’ hadisesi, Hz. Muhammed’in Mekke’den Kudüs’e oradan da göklere olan yolculuğunu ifade eder. İslam kitap sanatlarında, 15. ve 19. yüzyıllar arasında üretilmiş Mi’rac tasvirlerinin bulunduğu yazmalar, Mi’racın sevilen ve kabul gören bir konu olduğunu göstermektedir. Bu çalışma kapsamında incelenen minyatürlerde, ana hatlarıyla aynı kompozisyon kurgusu izlenmiştir. Mi’racın konusu gereği, minyatürlerde görülen ortak figürler, Hz. Muhammed, Burak, Cebrail ve diğer meleklerdir. Kısas-ı Enbiyâ metninde ‘Cennet Hizmetçisi Melekler’ olarak genel bir tanımlaması yapılan bu figürler, elinde buhurdan taşıyanlar; içi ateş dolu nur kâsesini taşıyanlar; Hz. Muhammed’e sunulan içecek kâselerini taşıyanlar; secde eden ve Kur’an sayfasını taşıyanlar olarak sınıflandırılabilir. Buna göre, her bir figür kompozisyondaki yeri, biçim özellikleri ve üslûp bakımından ele alınmış; figürlerin ortak ve farklı yönleri hakkında karşılaştırmalar yapılmıştır. Bunun yanında, biçimsel olarak ayrıntılı bir analiz sunabilmek amacıyla figürler kompozisyondan bağımsız tek olarak çizilmiştir. Bu makalenin amacı, ‘Mi’rac’ konusunun resmedilişinde, figürlerin ve diğer görsel unsurların biçim özelliklerini araştırmak ve minyatür aracılığıyla görsel anlatımın kültürel ve simgesel dağarcığa olan katkısını değerlendirmektir.

Anahtar Kelimeler: Nîsâbûrî (Sa’lebi), Kısas-ı Enbiyâ, Mi’rac, melek figürü, minyatür sanatı