Bu çalışmanın konusunu Lev N. Tolstoy’un (1828-1910) geç dönem halk öykülerinden biri olarak kabul edilen İnsan Neyle Yaşar öyküsü bağlamında Konstantin N. Leontyev’in (1831-1891) yazara yönelik eleştirilerini değerlendirmek oluşturmaktadır. Aynı yüzyılın insanı olan Leontyev ve Tolstoy tüm yaşamları boyunca varoluşlarına bir mana aramışlardır. Uzun arayış yolları sonuçta iki yazarı köklü bir biçimde birbirinden ayırmıştır. Tolstoy adı geçen öyküsünde açıkça ifade ettiği üzere yaşamın anlamını Tanrı ve sevgi özdeşliğinde bulmuştur. Leontyev de cevabı Tanrı’da bulmuş ancak korku olmadan Tanrı’ya ulaşmanın mümkün olmadığını düşünmüştür. Ona göre Tolstoy’un yaptığı gibi Tanrı’yı sevgiyle özdeşleştirmek aslında Batı Avrupa’dan tüm insanlığa yayılan liberal hümanist ilerleme anlayışı virüsüdür. Bu virüs Hristiyanlığın özünü yozlaştırmaktadır. Bu anlamda Tolstoy’un sevgi ve Tanrı özdeşliği bir tür pembe Hristiyanlık vaazıdır. Ancak yaptığımız incelemeden görüldüğü üzere Leontyev, Tolstoy’u tek taraflı ve yanlış bir sevgi vaaz etmekle suçlarken kendisi de korkuya dayanan tek taraflı bir Hristiyanlık vaaz etmiştir. Sonuç olarak hem Tolstoy’un hem de Leontyev’in anlam arayışı Tanrı inancı ile sonuçlanır. Tolstoy İnsan Neyle Yaşar öyküsüyle insandaki üç temel Tanrı kelamını açıklar. İnsanda sevgi vardır, sevgi Tanrı’dır. Sevgi kimdeyse Tanrı ondandır. İnsan neye ihtiyacı olduğunu bilmez. Dünyevi yaşama tutunur, dünyevi arzular peşinde koşar. Oysa her şey Tanrı’dandır ve Tanrı iyiliktir. Leontyev için ise Tanrı korkudur, sevgi sadece korkunun meyvesidir. Tolstoy’un sevgi vaazı ise insana tapınmanın tezahürlerinden biridir.
Anahtar Kelimeler: Leontyev, Tolstoy, İnsan Neyle Yaşar, Sevgi, Korku