İslâmiyet’in yayılması ve coğrafi olarak genişlemesi Müslüman toplulukların farklı kültürler ve ilimler ile tanışmalarına olanak sağlamıştır. Bu durum hızla büyüyen ve gelişen İslam toplumunun kabile yönetiminden çıkarak devletleşme sürecine girmesini kaçınılmaz kıldığı gibi aynı zamanda toplumun idaresi ve saadeti için yeni ilimlerin öğrenilmesi ve geliştirilmesi gerekliliğini de beraberinde getirmiştir. Bu ihtiyaç doğrultusunda Müslüman âlimler ilimleri sınıflandırmaya ve toplumun ihtiyaçları doğrultusunda bunlarla ilgili görüşlerini ortaya koymaya başlamışlardır. İlimlerin tasnifi âlimlerin farklı yaklaşımlarına ve düşüncelerine göre çeşitlilik göstermiştir. Müslüman âlimler ve filozoflar ilimleri mahiyetlerine göre tasnif etmiş olup bununla yetinmeyerek birçok alanda kapsamlı eserler yazarak İslam medeniyetine büyük katkıda bulunmuşlardır. Buna karşın bazı din âlimleri, ilimleri İslam dini esaslarına göre değerlendirmiş ve bazılarının faydasız olduğunu iddia ederek onlarla ilgilenmeyi uygun görmemişlerdir. Musikî ilmi de bu bağlamda farklı yaklaşımlarla ele alınmıştır. Müslüman filozoflar musikîyi matematik ve felsefe ilimlerinden sayarak toplumun ihtiyaç duyduğu ilimler arasında kabul etmişse de bazı din âlimleri musikîye karşı çıkmış ve bu ilimle uğraşanları eleştirmişlerdir. Bu makalede 12. yüzyıla kadar İslâm âlimlerinin ilimlere dair görüşleri incelenmiş ve musikînin ilim tasnifindeki yeri ele alınmıştır.
Anahtar Kelimeler: İslâm medeniyeti, ilim tasnifi, musikî
|