Osmanlı imparatorluğunda kara ordusunun ihtiyacı olan topçu ve istihkâm subayları ile askeri mühendisler yetiştirmek için 1795 yılında kurulan Mühendishane-i Berrî-ı Hümayun’a, askerî amaçlı teknik resim derslerinin konulmasıyla birlikte başlayan Batı anlayışına dönük Türk resminin temelleri, Batı anlayışına dönük Türk resim sanatının başlangıcı olarak kabul edilmiştir. İlerleyen yıllar içinde 1835’te Mühendishane-i Berrî-ı Hümayun mezunu subaylar arasından seçilen ve resim eğitimi için yurt dışına gönderilen asker sanatçılarla birlikte Batı anlayışına dönük Türk resim sanatı başka bir boyuta ulaşmıştır. Türk resim sanatı 1835’ten günümüze hem teknik hem de konu olarak, batı resim sanatının etkisinde sayısız sanatçı yaratmış, bu sanatçılar, yaşadıkları sanat ortamının etkisel rüzgârı içerisinde gözlemlerini kişisel yorumlarıyla yerelden ulusla, ulusaldan evrensele özgün Türk resim sanatını oluşturma çabasıyla tuvallerine aktarmıştır. Bireysel konu ve üslup çeşitliliği içinde eserler üreten sanatçılardan biri de Mehmet Başbuğ’dur. Sanatçı günlük yaşamdan kesitlerle kırsal köyleri, köy insanlarını, sokakları, çarşıları, kahvehaneleri, pazar yerlerini, Türk kültürünü, yörükleri, İstiklal Savaşı’nı, göç olgusunu, atlar ve Türk dünyası izlenimlerini, kendine özgü bir tasarım ve kompozisyon anlayışı içinde tuvallerine taşımıştır. Başbuğ’un, yaşadığı ve gözlemlediği Anadolu’nun çeşitli yörelerinin coğrafik koşulları altındaki insan ve doğasını, kendisine özgü tasarım ve kompozisyon anlayışıyla resimlerine nasıl aktardığı araştırmanın ana konusu olmuştur. Sanatçının 1986 tarihli “Diyarbakır’da Sokak”, 1993 tarihli “Köyden Görünüm” ve 2003 tarihli “Konya'da Bir Sokak”, 1986 tarihli “Konya'da Bir Pazar”, 2004 tarihli “Sipahiler Çarşısı (Diyarbakır)”, 2015 tarihli “Çarşı”, 2002 tarihli “Kahvehane”, 2005 tarihli “Kahvehane” ve 2017 tarihli “Kahvehane” adlı eserleri, literatür taraması, nitel araştırma, biçimsel (görsel) analiz ve analitik araştırma-inceleme yöntemleri kullanılarak incelenmiştir. Sanatçının, kişisel renk paleti, kendine özgü tasarım anlayışı ve kompozisyon uygulamalarıyla, geldiği ve yaşadığı coğrafyanın sosyo-kültürel, sosyo-ekonomik yapısını kültürel kodlarıyla, resmin plastik dili içerisinde anlatmaya ve yorumlamaya çalıştığı görülmüştür. Ortaya çıkarılan bulguların, çağdaş Türk resminde orijinal bir dil yaratma çabasındaki sanatçılara, farklı bakış açıları kazandırması yönünde yardımcı olabileceği düşünülmektedir.
Anahtar Kelimeler: Mehmet Başbuğ, Tasarım, Kompozisyon, Çağdaş Türk resim sanatı