İdil Sanat ve Dil Dergisi
www.idildergisi.com
Cilt 12, Sayı 112  2023/12  (ISSN: 2146-9903, E-ISSN: 2147-3056)
Sema TAĞI, Şengül AYDIN

NO Makale Adı
1710050258 TİFTİĞİN KULLANIM YERLERİ VE TİFTİK İPLİĞİN BİTKİSEL BOYAMACILIK İLE RENKLENDİRİLMESİ

Anadolu’da Ankara keçisi yetiştiriciliği, tiftiğin eğirilmesi, boyanması, dokuma ve örme işlerinde kullanılması yüzyıllardır sürdürülen geleneklerdir. Üretimin azalması ile birlikte tiftik yüzyıllarca sürdürülen önemini kaybetse de Tosya’da kese ve kuşak, Şırnak ve Cizre’de şal şapik, Siirt’te battaniye gibi dokumaların ayrıca pek çok yerde hırka, kazak, çorap, eldiven gibi örücülük işlerinin yapımına geleneksel yollarla devam edilmektedir. Tiftikten dokunan “sof kumaşların” kültürel açıdan sahip çıkılması gereken bir değer olduğunun anlaşılmasıyla Ankara’ya özgü bir dokuma olan sofun, tekrar üretimine yönelik projelere devam edilmektedir. “Ankara tiftiğinden” sonra “Ankara sof dokumaları” içinde coğrafi işaret tescili alınması sevindirici gelişmelerdir. Anadolu’da yüzyıllardır uğraşılan tiftik ürünlerinin yapımında tiftiğin doğal renkleri kullanıldığı gibi bitkisel ve sentetik boyalar ile renklendirilen örnekler de mevcuttur. Tiftik lifi; parlak, ince, dayanıklı ve yüksek yalıtım özelliğinin olmasının yanında kolay renklendirilebilen bir elyaftır. Bu çalışmada, geçmişten günümüze tiftiğin boyanması ile ilgili uygulamalar araştırılarak derlenmiş ve sürdürülen tiftik dokuma çalışmalarında kullanılan tiftik ipliklerin renklendirilmesi için deneysel bir boyama çalışması yapılmıştır. Nar kabuğu (Punica granatum L.), ceviz meyve kabuğu (Juglans regia L.), soğan kabuğu (Allium cepa L.), aspir çiçeği (Carthamus tinctorius L.) ve kök boya kökleri (Rubia tinctorum L.) kullanılarak, mordansız ve mordanlı (ön, birlikte ve son mordanlama) olmak üzere dört farklı boyama tekniğinde 20 adet boyama yapılmıştır. Boyama sonucunda elde edilen renkler objektif ve subjektif olarak değerlendirilmiş, boyama tekniklerinin renkler ve sürtünme haslık değerleri üzerindeki etkileri karşılaştırılarak verilmiştir.

Anahtar Kelimeler: Tiftik, bitkisel boyamacılık, kök boya