Anadolu’da ve yakın coğrafyalarda kullanılan iki telli sazlar antik çağlardan beri varlığını sürdüren kadim çalgılardır. Bağlama ailesi sazlar farklı coğrafyalarda ve farklı ülkelerde olmalarına karşın kültürel düfizyon gereği yapısal ve müzikal özellikleri bakımından benzerlik göstermektedir. İki telli ve üç telli olarak kullanılan saz ailesinin en orjinal ve öncü çalgısı olarak değerlendirilen iki telli çalgıların Anadolu’daki en önemli örneği ruzba, ırızva, ravza, iki telli, iki telli saz ve iki telli cura gibi isimlerle anılan çalgıdır. Çalışmanın sınırlılığı gereği Anadolu’da yaygın olarak kullanılan ruzba çalgısı ele alınmış ve performans pratikleri bakımından incelenmiştir. Ruzbanın icra özelliklerinin anlaşılabilmesi amacıyla öncelikle sol el melodi çalma alışkanlıkları ve çalgının icra karakterini belirleyen eşlik ses tercihleri incelenmiştir. Nitel betimsel bir yapıda olan çalışmada iki telli saz icrasının yer aldığı video ve cd kayıtları tarama modeli kullanılarak incelenmiş ve içerik analizi ile değerlendirilmiştir. Döküman analizi yoluyla konuyla ilgili yazılı, görsel ve işitsel materyaller incelenmiş çalgı icrasında sergilenen ortak mekanik davranışlar tespit edilmiştir. Ruzbada kullanılan sağ el ve sol el tekniklerinin bir araya gelmesiyle oluşan benzer çalış kalıpları melodi paternleri (M.P.) olarak isimlendirilmiş ve çalgının duyuş karakterini belirleyen ana paternler eşlik ses (pedal ses) üzerinden sınıflandırılarak şemalaştırılmıştır. Oluşturulan şemalar aracılığı ile geleneksel olarak melodik yapıların seslendirilmesinde kullanılan mekanik icra tercihleri ve bu tercihlere bağlı olarak oluşan eşlik seslerin hangi esaslara göre belirlendiği incelenmiştir. Yürütülen çalışmadan elde edilen verilerden hareketle ruzba çalgısının icra özelliklerinin mekanik açıdan sistematize edilmesine, pozisyon sınıflama biçimi aracılığıyla metot ve öğretim materyali gibi yazılı kaynakların kurgulanmasına ve tespit edilen çalış prensiplerinden hareketle yeni dağar üretilmesine katkıda bulunmak amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler: Bağlama, Ruzba, Saz, İki Telli Saz, İki Telli