İdil Sanat ve Dil Dergisi
www.idildergisi.com
Cilt 11, Sayı 95  2022/7  (ISSN: 2146-9903, E-ISSN: 2147-3056)
Borga KANTÜRK

NO Makale Adı
1662672784 YAPAY ZEKANIN GÜNÜMÜZ SANAT ÜRETİMLERİNDE KATILIMCI BİR AKTÖR OLARAK ROLÜ: TÜRKİYE GÜNCEL SANATINDAN İKİ ÖRNEK

Makalenin baş öznesi olan yapay zekanın günümüzde sanat üretimlerinde varoluşu, sanatta iki kırılma anına dayanır. Bunlardan birincisi Walter Benjamin’in “Teknik Olanaklarıyla Üretilebildiği Çağda Sanat Yapıtı” (Benjamin, 2001) adlı ünlü makalesi ve ikinci ise 60’lı yıllarda kavramsal sanatın ortaya çıkışıdır. Bu iki kırılma noktası sonrasında sanatçının yeteneği ve uzmanlığı ile dehasını birleştirerek eserini biricik olarak üreten bir dahi olarak görülmesi algısı değişir. Bu sayede sanatçının rolüne dair, sanat eserinin ortaya çıkışındaki kavramsallaştırılmış düşüncenin, fikirsel birikimin yapıt/nesneye yön veren asıl olan şey olduğu düşüncesi ve yaratıcılık, akıl ve bunun ışığında kavram ve bağlamın sanatın merkezinde vücut bulabileceği tartışmaları önem kazanır. Benjamin’in vurguladığı üzere teknik olanaklar sayesinde sanatçının her şeyi kendisinin elinden çıktığı sanat eserinin endüstriyel aletler ve makinalar aracılığıyla üretebilir oluşu ve Kavramsal sanatta zekânın, birikimin ürünü olarak eylem, algı ve “düşünüşe dair fikrin yani kavramın nesnel yapının önünde bir yerde durabilmesi bugünkü tartışmaları hazırlayan unsurlardır. Fikirlerin forma dönüşmesi ile durumların ve olguların taşıyıcısı betimleyicisine aracılık ve araçlık eden sanat eseri düşüncesinin sanat tarihinde kendine yer bulması tartışmalarına bugünden baktığımızda 2000 yıllarının en görkemli makinesi, bilgisayarın ve özellikle yapay zekânın bu tartışmalı alanda aracı, destekçi veya baş aktör olarak karşımıza çıkması kaçınılmazdır. Makalenin amacı; bunların ışığında yapay zekanın sanatçının üretimindeki kavramsal, fikirsel düşünüş ve tavrı da gösterebilecek şekilde varoluşu mümkün mü sorusunun yanıtı aramaktır. Çalışma kapsamında yapay zekanın sanat ortamına giriş hikayesi, bu tartışmaların tarihsel gelişimi, günümüzde sanat dünyasındaki görünürlüğüne dair düşünsel tartışmalar ve teknik, bilimsel detaylara odaklanarak işlenmektedir. Melez yaratıcılık, sanatsal yaratıcılık kavramları yapay zekâ bağlamında incelenmektedir. Sonrasında ise bu tartışmalı konu Türkiye Güncel Sanatı eksenine çekilmektedir. Bu bağlamda Bager Akbay ve Vahit Tuna’nın iki farklı eserinde, yapay zekâ ile kurdukları ortaklıkları, gerçekleştirdikleri iş birlikleri güncel sanat ve yapay zekâ tartışmaları bağlamında ele alınmıştır.
Anahtar kelimeler: Güncel sanat, yapay zekâ, sanatsal yaratıcılık, kollektif üretim, melez yaratıcılık