İdil Sanat ve Dil Dergisi
www.idildergisi.com
Cilt 11, Sayı 92  2022/4  (ISSN: 2146-9903, E-ISSN: 2147-3056)
Metin KAR

NO Makale Adı
1645156640 DÖNÜŞÜM KAVRAMININ BÖKE ÜZERİNDEN DEĞERLENDİRİLMESİ

İnsanların doğada gördüklerini zihinsel dünyalarından geçirerek betimledikleri, primitif dönemlerinde çeşitli mağara duvarlarına, kaya parçaları gibi organik nesneler üzerine resimledikleri bilinir. Bu betimlemeler, doğa-insan ilişkisi içerisinde şekillenen davranış biçimlerini, figüratif ya da soyut bir biçimsel anlatım yoluyla doğadaki nesneler üzerine tasvirler yaparak somutlaştırmışlardır. Bu makalede, Türklerin yaşadığı geniş coğrafi alanlarda ve dönemlerde, özellikle Hun İmparatorluğu döneminde adı geçen ve böke olarak bilinen, efsanelerde evren çarkını döndüren, bu özelliğiyle dönüşen ve değişim geçiren unsurun sanata olan etkisi incelenmiştir. İncelememizde öncelikli olarak farklı kültürlerdeki mitolojilerde dönüşüm kavramının ele alınışı ve daha sonra Türk destanlarında bunun böke üzerinden bir sembol halinde kültürel kimliğe dönüştüğü ortaya konulacaktır. Burada, dönüşümü betimleyen anlatı ve biçimsel yaratılarla ilgili yapılan bazı araştırmalar incelenerek sanata etkisi tespit edilmiştir. Bu araştırmanın sonucunda, destanlar gibi sözlü anlatıların etkisiyle şekillenen bu biçimlerin mitik bağlantıları üzerinde durulacak ve böke simgesinin önceki çağlarda ve günümüz düşünce sisteminde edindiği yer ve kavramsal yapısının dönüşüm temelinde ayrıntılı bir biçimde değerlendirmesi yapılarak günümüz sanat ve düşünsel yansımalarına olan etkisine vurgu yapılacaktır.
Anahtar Kelimeler: Kültür, sanat, destan, ejder, dönüşüm