İdil Sanat ve Dil Dergisi
www.idildergisi.com
Cilt 6, Sayı 39  Kış I 2017  (ISSN: 2146-9903, E-ISSN: 2147-3056)
Mustafa Cevat ATALAY, Sevtap KANAT

NO Makale Adı
1514391810 GÖRSEL SANATLARDA RASTLANTI VE YARATIMA ETKİSİ

Bu araştırmada görsel sanatlarda rastlantının, yaratıma etkisi ve süreçlerine odaklanılmıştır. Sanatçılar, rastlantıyı, görsel sanatların yaratım safhalarında etkili bir şekilde çeşitli yöntemlerle kompozisyonlarının biçimlendirmesinde yararlanmaktadırlar uygulamışlardır. Sanatçılar, yapıt oluşturma süreçlerin de birçok farklı nedenle rastlantıyı- tesadüfü, düzensizliği özgünlük ve yaratıcılık için tercih etmektedirler. Rastlantıyı bir yaratım elemanı olarak kullanan sanatçılar için rastlantı, yaratıcı ve istendik bir kurgu elemanıdır. Rastlantı ile bulunan çeşitli sanatsal biçimler yaratıcı ve devingen bir unsur olarak sanatçılar için yeni etkileşimsel bir eylemle hareket noktaları da oluşturmaktadır. Rastlantının çoğu zaman açıklanamayan bu kuraldışı yaratım sürecine girme durumu birçok sanatçı tarafından deneyimlenmiştir. Bunun yanında rastlantıyı doğrudan sanat işlerinde bir virtüöz olarak kullanan sanatçılarda vardır ve beklenilenin daha ötesinde yaratıcı ve yenilikçi süreçler yaratmışlardır. Fakat Rastlantıyı eserlerinde bir kurgu elemanı olarak kullanan sanatçılardan bazıları ise, düzensizlik ve kontrol dışılığın yapıtlara tümüyle hakim olmasından yana değillerdir. Bu kavramın Görsel sanat yapıtlarının yaratım sürecine etkisi üzerine çok fazla tartışma bulunmakta ve bu tartışma özellikle de birçok bilinmezin olduğu bir tartışmadır. Sanatçı deneyimlemelerini gözleyip, incelemek rastlantının sanat eserlerine yaratım alanlarına ne ölçüde etkili olduğu konusunda bizi bir miktar aydınlatabilir. Bu araştırmada Yöntem olarak, literatür taraması, gözlem, görüşme ve resimsel analiz yöntemi tercih edilmiştir. Araştırmanın birinci bölümünde rastlantı tarihsel, felsefi ve sanatçı yapıtları üzerinden sınırlandırılarak değerlendirilmiştir, Araştırmanın deneysel kısmı olan ikinci bölümünde rastlantı ile üretilen resimler değerlendirilmiştir. Araştırma örneklemi Yükseköğretimde sanat eğitimi alan üç öğrencidir. Katılımcılar bir dakikalık sürede müzik eşliğinde önceden hazırlanmış rastlantısal lekeler ve çizgilerin olduğu 40 çalışma kâğıdı üzerinde çini mürekkebi ve fırça ile iş üretmişlerdir.
Sonuç olarak, ilgili literatüre göre, sanatçıların özellikle modern sanat yapıtlarında çoğunlukla rastlantıyı, yaratımın içsel ve biçimsel önemli bir aracı olarak gördükleri ancak etkinin yapıtlarına hakim olmasından yana olmadıkları da söylenebilir. Uygulamaya katılan katılımcıların yapım süreçleri ve rastlantıdan yararlanılarak tamamlanmış işlere odaklanıldığında, katılımcıların, biçimleri kişisel olarak yorumlayıp kendi yaşantıları ile ilişkilendirdikleri gözlenmiş ve bağlantılı olarak çalışmalarında, yeni kurgular yaptıkları, ayrıca tanımsız keskin hatlı rastlantı konturları yorumlamalarında önceki biçimi değiştirmek yerine ona uygun çizim ve boyamaları tercih ettikleri görülmüştür.

Anahtar kelimeler: Rastlantı, Görsel Sanatlar, Sanatçı, Yaratım