İdil Sanat ve Dil Dergisi
www.idildergisi.com
Cilt 8, Sayı 57  Mayıs 2019  (ISSN: 2146-9903, E-ISSN: 2147-3056)
Metin HAKVERDİOĞLU

NO Makale Adı
1552911669 MERZİFON CÖNKÜ BAĞLAMINDA HECE- ARUZ KARDEŞLİĞİ

Amasya’nın en büyük ilçesi olan Merzifon yüzyıllar boyunca önemli bir kültür merkezi olmuştur. Bu
merkez, edebî hayatımızın şekillenmesinde oldukça önemli bir yer işgal etmiş ve pek çok şaire ve şiir
sanatını sevene yurt olmuştur. Merzifon’un Amasya’dan farkı bir kasaba olması ve halk ile divan şiirini
bir arada yoğurabilecek bir konuma sahip olmasıdır. Çorum, Kastamonu, Sinop, Samsun gibi merkezlerin
yolu üzerinde büyük bir yerleşim yeri olmak onu bu konuma getirmiştir. Kasaba, âdeta halk şairlerinin
güzergahında bir dinlenme, soluklanma hanı görevi yapmıştır. Özellikle on sekizinci ve on dokuzuncu
yüzyılda yaşayan şairlerin bu çevrede uğramak zorunda kaldıkları bir menzil olması, Merzifon’u şairlerin
ve şiir severlerin merkezi haline getirmiştir. Dertli, Emrah, Nûrî, Aşık Ömer gibi önemli isimler
Eyüp Sabrî gibi Merzifonlu şairlerin davetine icabet etmiş, merkezin sanat hayatına renk katmışlardır.
Elimizde bulunan ve Merzifon Cönkü adını verdiğimiz el yazması eser işte bu ortamın doğurduğu nadide
bir kaynaktır. Kendi kütüphanemize Merzifon’dan dahil ettiğimiz bu eserin en ilginç yönü, halk ve divan
şiirlerini eşit olarak kaydetmesidir. İçerisinde Bâkî gibi büyük divan şairinden şiir olduğu gibi, halk
şairlerinin aruzla yazılmış onlarca şiiri de vardır. Diğer taraftan, maniden koşmaya onlarca hece şiiri de
bu cönkte bir araya getirilmiştir. Toplamda otuz iki şairden 161 şiir ihtiva eden cönk, Tokatlı Nûrî’nin
şiirlerine ağırlık vermiştir. Şiirler, hece ile yazılmış koşma ve mani; aruzla yazılmış divan, sema’î, kalenderî,
satranç, gazel, güfte gibi nazım şekillerindedir. Cönkte, toplam 98 aruz şiirine karşılık, 63 hece
şiiri mevcuttur. Çalışmamızda, Merzifon Cönkünün özelliklerini ve içerdiği şiirlerin ilk nazım birimlerini
sunmayı amaçlamaktayız.
Anahtar Kelimeler: Merzifon Cönkü, Divan Şiiri, Halk Şiiri, Cönk, Hece Ölçüsü, Aruz Ölçüsü