ÖZET
Kültürel bir olgu olarak delilik toplumsal kabullerde ve sanatta sembolik bir rol oynar. Deliliğin dildeki tezahürleri göstergebilimsel çözümlemelere olanak tanır; bununla birlikte “delilerin” nedensellikten bağımsız lügâti, etkileşimi ters yüz ederken, delilik mevhumuyla ortaya çıkan özgürlükten faydalanır. Deliler ile soytarılar, pantomimciler, hokkabazlar arasında zihinsel ve bedensel deformasyon ve grotesk dış görünüş üzerinden kurulan ilişki, Ortaçağ’da “Deliler Bayramı”nı bu aşağılanan gruplara bir arınma ritüeli olarak bahşeder. Ancak Aydınlanmayla beraber akla duyulan büyük tutku, delilerin kapatılarak ıslah edilmesi fikrini doğurur.
Bu çalışmada deliler ile soytarılara tanınan ifade özgürlüğünün yarattığı eleştirel imkânların, saray soytarısının iktidarla ilişkisi üzerinden tartışılması amaçlandı. Ortaçağ’dan günümüze deliliğin sanattaki tezahürleri, çağdaş gerçeküstücü ressam Michael Cheval’in “Absürdite” serisi özelinde incelendi. İncelemede Foucault’nun “Büyük Kapatılma” çözümlemesinden ve Bakhtin’in “Karnaval” kuramından yararlanıldı. Böylelikle Cheval’in sosyal eleştiriyi bir tür kendine mal etme ve çarpıtma eylemi olan “detournement” aracılığı ile gerçekleştirdiği, yeniden üretim yoluyla eserlerinde karnavalesk imgeleri canlandırdığı sonucuna erişildi.
Anahtar Sözcükler: Michael Cheval, delilik, saray soytarısı, detournement, karnavalesk.