İdil Sanat ve Dil Dergisi
www.idildergisi.com
Cilt 12, Sayı 110  2023/10  (ISSN: 2146-9903, E-ISSN: 2147-3056)
Erhan USLU

NO Makale Adı
1695729140 YORUM TERİMİNE TÜRK HALK MÜZİĞİ AÇISINDAN BİR BAKIŞ

Çalışmada, müzik çevrelerinde ya da halk arasında bir performansa dair estetik değerlendirme söz konusu olduğunda sıkça kullanılan “yorum” teriminin etrafında şekillenen önermelerin Türk halk müziğindeki ifadesi ve yorumun gelenek içerisindeki durumunun açıklanması amaçlanmıştır. Bu eksende ilgili alanyazın taranmış, uzman görüşleri doğrultusunda kavramlar açıklanmıştır. Yorum terimi ve yorum ile ilgili kavramlar Türk müziği terminolojisi içerisinde tartışmalı bir konumda olup, uzmanlara göre farklılık göstermektedir. Müzik bilimi açısından incelendiğinde, yorum terimi “üslûp” ve “tavır” terimlerinden ayrı düşünülemez. Bu terimler genelden özele doğru düşünülürse: önce üslûba, sonra tavra, daha sonra da bu iki unsurun yoğrularak, kişiselliğin zirve yaptığı “yorum”a ulaşılabilir. Buradan hareketle belirli ortaklıklar içeren bir bölgedeki müzik türlerinin ve icra tarzlarının bütünü “üslûbu” oluşturmaktadır. Bu alanlardaki aktörlerin bireysel icra anlayışlarının geneli, icracı özelindeki “tavrı” oluşturmaktadır. Belirli bir üslûp ve kişisel tavırla yoğrulmuş eser ya da tür özelindeki bireysel sunuş biçimi ise “yorumu” oluşturmaktadır. Çalışma sürecinde örneklem için seçilen bölgeden/topluluktan incelenen sekiz eserin, farklı zaman dilimlerinde, farklı icracılar tarafından kaydedilen icraları incelenmiştir. İncelenen eserler ve beş farklı icracıya ait ses kayıtları QR kod ile çevrimiçi bir depo kaynağına yönlendirilerek, araştırmacıların erişimine sunulmuştur. Bu inceleme sürecinde tespit edilen değişimler, yeniden üretim ve bireysel sunma süreçleri halk müziğindeki “yorum” unsurunun varlığını açıkça ortaya koymaktadır. Geleneksel müziklerde, bir esere yaşama gücü veren etken, “yorum”dur. Bu müzik türünün yorumdan uzak düşünülmesi, eserlerin belli bir dönemde var olup yaşama gücünü yitirmesi ve zamanla yok olması demektir.
Anahtar Kelimeler: Türk Halk Müziği, Yorum, Yorumcu, Yorumlamak