Dini tecrübe özellikle on dokuzuncu yüzyıldan itibaren eleştirel düşünmenin tartışma odaklarından birini oluşturmuştur. Burada metodolojik bakımdan iki temel ayrımından söz edilebilir: dini tecrübenin dinin kurumsal yanıyla veya kişisel tecrübeyle kesiştiği ufukta incelenmesi. William James Dini Tecrübenin Muhtelif Boyutları yapıtında sözü edilen ikinci yöntemin ayırt edici düzeyde kurucu bir örneğini sunar. Dini tecrübeyi kişisel uğrağında ele almak onun özgün bir veçhesini öne çıkarır: mistisizm. James bu yapıtında kişisel tecrübenin sınırında dini tecrübeye yaklaşırken ciddi genişlikte bir belge çözümlemesine girişir. Bununla birlikte kendisinin psikolojinin kurucu babalarından biri olduğu hesaba katılsa da James’in burada yaptığı yalnızca bir din psikolojisi değildir. James bu yapıtta geniş malzemenin sunduğu belirsizliğe karşın eldeki meseleye ilişkin fikir birliği sunmayı arzu eder. James bu geniş belge dağarcığının çözümlemesinden yola çıkarak bir dinler bilimi ortaya koymaya çalışır. Bu arayış ifadenin yanılsamaya açıklığının tetiklediği gibi dini bilime indirgemek değildir, çünkü James dini tecrübenin kendine özgü bir mantığı gereksediğinin fazlasıyla farkındadır. Bu bağlamda, eldeki çalışmada, James’in dindi tecrübeye ilişkin yaklaşımı onun yapıtı temel alınarak incelenecektir. Çalışma yöntemsel olarak betimleyici bir tutum sergilemekle birlikte, bu tutumun amacı James’in yapıtının güncelliğine işaret etmektir.
Anahtar Kelimeler: Dini deneyim, mistisizm, dinler bilimi, iyimserlik, ahlaki yaşam