İdil Sanat ve Dil Dergisi
www.idildergisi.com
Cilt 4, Sayı 17  Yaz 2015  (ISSN: 2146-9903, E-ISSN: 2147-3056)
Meltem GÜL

NO Makale Adı
1433355796 ORHUN VE UYGUR TÜRKÇESİNDE GELECEK ZAMAN ÇEKİMİ

Türk dilinin tarihi seyrine bakıldığında gelecek zaman ekinin farklılık gösterdiği ve sıklıkla değiştiği görülmektedir. Bugün Türkiye Türkçesinde –acak/-ecek ekiyle karşılanan gelecek zaman eki Eski Türkçe döneminde farklı birkaç ekle karşılanmıştır. Bu makalede Orhun ve Uygur Türkçesinde kullanılan gelecek zaman ekleri incelenmiş, bunların işlevleri, kökenleri ve çekimde kullanılan şahıs ekleri ile ilgili bilgi verilmiştir. Çalışmanın giriş kısmında Göktürkler, Orhun yazıtları ve Orhun Türkçesi hakkında genel bilgiler verildikten sonra makalenin asıl konusu olan gelecek zamana geçilmiştir. Orhun yazıtlarındaki gelecek zaman kişi zamirlerinin kullanıldığı fiil çekimleri, kişi zamirlerinin iyelik eki olarak kullanıldığı fiil çekimleri başlığı altında bütün tekil ve bütün çoğul kişilere göre çekimin nasıl olduğu tablo oluşturularak verilmiştir. -DAçI ekli gelecek zaman çekim tablosu başlığı altında bu ekin etimolojisi hakkında bilgi verildikten sonra bütün tekil ve çoğul kişilere göre kullanımı tablolaştırılmış, -sIk ekli gelecek zaman, -çI ekli gelecek zaman başlıkları altında ekler hakkında bilgi verildikten sonra metinlerde bulunan örneklere yer verilmiştir. Gerçekleşmeyen gelecek zaman (gelecek zamanın hikâyesi) başlığıyla bu kullanımın örnekleri verildikten sonra Uygur Türkçesine geçilip bu dönem hakkında genel bilgiler verilip –ga ekli gelecek zaman çekimi -GAy ekli gelecek zaman çekimi başlıkları altında bu eklerle ilgili etimolojik bilgiler verildikten sonra ilgili örnekler verilmiştir. Bu çalışmayla Orhun ve Uygur Türkçesinde gelecek zaman ekleri ve çekimleri incelenerek bu konularda yapılacak çalışmalara katkı sağlamak amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler: Orhun Yazıtları, Uygur Türkçesi, Gelecek zaman, Eski Türkçe, zaman ekleri