İdil Sanat ve Dil Dergisi
www.idildergisi.com
Cilt 7, Sayı 42  Şubat 2018  (ISSN: 2146-9903, E-ISSN: 2147-3056)
Yaprak Pelin ULUIŞIK, Mehmet KARA

NO Makale Adı
1516266879 TÜRK DESTANLARINDAKİ TOY GELENEĞİNDE AT YARIŞI: HAKAS DESTANI ALTIN TAYCI ÖRNEĞİ

Türk kültüründe daha çok devlet kurumu olma özelliği ile bilinen toy, aynı zamanda doğum, evlenme, ölüm, kahramanlık gösterme, ad verme, karşılama, avdan veya zaferden dönme, esirlikten kurtulma, tahta çıkacak kişiyi belirleme, tahta çıkma, yemin etme, sofra yağmalatma vb. amaçlarla düzenlenen kutlama veya anma geleneğidir. Türklerde bu geleneğin en önemli unsurlarından biri at yarışıdır. Türkler için atın önemi malumdur. Azeri, Özbek, Kırgız, Kazak, Türkmen, Uygur, Karakalpak ve Türkiye Türklerinden Sibirya Türklerine, İdil Ural Türklerinden Kafkasya Türklerine, Gagavuzlara ve Kırım Tatarlara kadar tüm Türklerin halk anlatmalarında atlara hususi bir yer verilmiştir. Türk destanları, kahramanların atlarının yarıştığı ve her zaman kazandığı at yarışı tasvirleri ile doludur. Bu makalede, Türk toylarından ve bunlarda gerçekleştirilen at yarışı geleneğini ele alındıktan sonra; Kırgızların Manas, Er Eşim, Kız Cibek, Ak Möör ve Kız Darıyka; Kazakların Kubıkul; Altayların Ak Tayçı, Kan Kapçıkay, Ak Biy, Erke Koo, Kökin Erkey; Şorların Altın Sırık, Altın Ergek, Kağan Kes, Ay Mögö; Tuvaların Alday Buuçu, Bayan Toolay ve Boktu Kiriş, Bora Şeeley; Hakasların Han Mirgen destanları, Türklerin toy geleneklerinin ve bu toylarda yapılan at yarışlarının destanlara yansıması açısından incelenmeye çalışılmıştır. At yarışlarının düzenlenme sebebinin diğer destanlardan farklı olması ve destandaki at yarışı tasvirlerinin canlılığı nedeniyle Hakas destanı Altın Taycı da bu makalede ayrıca incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler: toy, at yarışı, Türk destanları, Hakas, Altın Taycı